Kako savremeni adolescenti sve ranije počinju seksualni život i sve ranije stupaju u seksualni odnos, seksualni odnosi najčešće ne mogu da odigraju svoju ulogu kao deo odrastanja, kroz odvajanje od drugih i individuaciju da bi se kroz spajanje sa drugima bio dovoljno svoj. Zato se on često svede na fizički akt bez afekta i pozitivnih posledica po psihički aparat i sazrevanje. Razlozi za rano stupanje adolescenata u seksualne odnose su mnogobrojni. Kao neki od razloga mogli bi se navesti potreba za bliskošću, eksperimentisanjem, dokazivanjem superiornosti u grupi vršnjaka, i dr.
Prema istraživanju zdravlja stanovništva iz 2013. godine 33,1% mladih u Srbiji uzrasta 15 – 19 godina je stupilo u seksualni odnos, i to značajno više dečaka nego devojčica (39,9% prema 25,7%). U odnosu na 2006. godinu zabeleženo je povećanje procenta mladih uzrasta 15 – 19 godina koji su stupili u seksualne odnose za 4,1%.
Prosečno godište stupanja u prvi seksualni odnos među mladima uzrasta od 15 do 24 godine je nepromenjeno u odnosu na 2006. godinu i iznosi 17 godina. Devojke stupaju u seksualne odnose nešto kasnije u odnosu na mladiće (18 prema 17 godina).
Granica stupanja u seksualni odnos pomera se naniže (sa 18 na 16 godina). Prema rezultatitma istraživanja iz 2013. godine i dalje oko 2% mladih stupa u seksualne odnose pre 15. godine života.
Od ukupnog broja mladih uzrasta 15 – 19 godina koji su u godini koja je predhodila istraživanju imali seksualne odnose sa povremenim partnerom 73,8% je prilikom poslednjeg seksualnog odnosa koristilo kondom. Dečaci značajno češće imaju seksualne odnose sa povremenim partnerom nego devojčice (19,7% prema 3,4%), ali i značajno češće koriste kondom (76,4% prema 58%).
Kako porodica može da utiče?
Porodica veoma utiče na seksualno ponašanje dece u pubertetu i adolescenciji. Putem vaspitanja, ona utiče na formiranje ličnosti i usvajanje moralnih načela. Od načina na koji to porodica postiže, zavisiće njihovo usvajanje.
Ako je vaspitanje nametnuto autoritetom roditelja, a ne usvojeno u prisnim odnosima sa njima, moralna načela koja su stečena u porodici nemaju praktičnu vrednost, pošto nisu postala sastavni deo ličnosti, deo moralnog lika deteta. Ona su nakalemljena i nestaju zajedno sa odbacivanjem autoriteta koji ih je nametnuo.
Stoga se u pubertetu javljaju velike razlike u pogledima između roditelja i dece, posebno u shvatanjima morala, jer odvajanjem od roditelja, deca odbacuju i njihove stavove.
Nikakav pritisak autoritarnih roditelja ne može izmeniti ponašanje deteta. Zato nije čudo da devojčica, koja je vaspitavana pod posebno strogim režimom i koja je pod stalnim nadzorom, u svom prvom kontaktu sa suprotnim polom stupa u potpune polne odnose.
To je, na neki način, bunt, revolt protiv stege i gušenja sopstvene ličnosti. Ona u polnim odnosima ne uživa, i ne zna šta oni treba da joj pruže, pa ništa i ne očekuje. To je učinila zbog revolta, ali i zbog nežnosti koja joj je pružena. I ne kaje se zbog toga što je učinila, jer ima potrebe za nežnošću i priznanjem, a u porodici su joj bili uskraćivani.
Negativan uticaj na seksualni razvoj može imati i nesmotrenost roditelja u ispoljavanju međusobnih seksualnih prohteva.
U pubertetu, pa čak i pre njega, seksualni odnosi odraslih nadražuje i erotizira decu i podstiče ih da potraže zadovoljenje svojih težnji u masturbaciji i drugim oblicima seksualnog zadovoljavanja, zavisno od uzrasta.
U ovakvim slučajevima, teško je očekivati suzdržljivost dece i ona, zato, vrlo rano stupaju u polne odnose.
Edukacija mladih
Povećanjem znanja, promenom stavova i rizičnog ponašanja adolescenata, učenjem veština i razvijanjem samopoštovanja razvija se i odgovornost u seksualnom ponašanju. Svakako, u porukama kojima ih upozoravamo na rizike i podstičemo na odgovorno ponašanje ne sme se izgubiti iz vida pozitivna, “svetla” strana seksualnosti koja se odnosi na uživanje. Edukacija koja se temelji na zastrašivanju nije delotvorna.
Moramo uvažiti činjenicu da je većina mladih ljudi seksualno aktivna (što ne znači da su već stupili u seksualne odnose) i da je zbog toga nužno stalno promovisati razvoj znanja i veština koje će im pomoći da se zaštite od rizika.
Kada su u pitanju seksualni odnosi, potrebno je ohrabriti adolescente:
- Da samostalno donose odluke
- Da pozitivno i odgovorno izražavaju i istražuju svoju seksualnost
- Da otvoreno razgovaraju o tome
- Da se nauče da se odupru seksualnoj prisili i nasilju